O oceanógrafo de 101 anos que facilitou o desembarco de Normandía

Pode que Walter Munk fale agora máis amodo, pero as súas ideas seguen moi claras. Aos seus case 101 anos, ao oceanógrafo máis prestixioso do mundo lle quedan aínda moitas cousas por dicir. Moitos proxectos por acabar. E unha preocupación que non cesa: coidar os océanos, fonte, lembra, de alimento, de transporte, de vida. “É extremadamente importante que todos os protexamos”, advirte nun encontro na sede da Unesco en París, onde recibiu a Medalla Roger Revere, pioneiro da investigación sobre o quecemento global. “E o meu mellor amigo e mentor”, sorrí Munk, que tamén ten un galardón científico ao seu nome.

O mundo faría ben en escoitar ao “Einstein da oceanografía”, como se coñece a este estadounidense de orixe austriaco que dedicou a súa longa vida a debullar os segredos dos mares. De feito, se non lle fixesen caso, quizais algúns dos momentos clave da II Guerra Mundial acabarían en traxedia. É o que case pasa en 1942. Munk, que naceu en Viena en 1917 no seo dunha familia de banqueiros xudeus pero que desde os 14 anos vivía en Estados Unidos e en 1939 adquiriu a nacionalidade norteamericana, alistouse no exército para loitar contra os nazis e traballaba no Pentágono. Alí, soubo que se estaban realizando probas para preparar un desembarco anfibio de tropas anglo-estadounidenses na costa noroeste de África, a Operación Torch. Só que había un problema: se as ondas superaban unha altura de cinco pés, había que parar as probas á espera dun mar máis acougado porque se poñía en perigo aos soldados.

“Corrín a pescudar a altura media das ondas no inverno na costa noroccidental africana e vin que eran dunha media de seis pés. Consultei ao meu superior e el díxome que me esquecese, porque estaba seguro de que as autoridades pensaran xa en iso”, relataba Munk nunha reportaxe para a Mariña Estadounidense. Pero non podía deixar de pensar niso. Así que chamou ao seu tamén amigo e mentor, Harald Sverdrup, director da Institución Scripps de Oceanografía á que pertence ata hoxe e onde completou os seus estudos de oceanografía tras licenciarse en física e xeofísica no Instituto de Tecnoloxía de California.

Os surfeiros de todo o mundo usan o seu sistema para saber o estado das ondas

“Durante un mes, estivemos no Pentágono tentando ver como podiamos predicir as ondas, porque elixir un día de mar acougada para o desembarco parecía a única solución”. Conseguírono. Nacera o sistema de predición de ondada que sería aplicado con éxito nas futuras operacións militares: o Desembarco de Normandía foi atrasado ata o 6 de xuño, precisamente porque o sistema de Munk achou que as condicións do mar eran ese día máis adecuadas para a operación. O seu descubrimento non ten só aplicacións bélicas. A Munk tamén se lle coñece como “o pai do surf”, porque o seu sistema úsano, ata hoxe, os surfeiros de todo o mundo para saber o estado das ondas nas costas.

Todo isto bastaría para celebralo. Pero Munk gañouse o título de “Einstein dos océanos” por moito máis. O home da curiosidade inesgotable estudou a transmisión do son no océano e os efectos das mareas, foi instigador do proxecto Mohole que buscaba tradear a cortiza do océano para obter unha mostra do manto terrestre, fixo grandes contribucións á comprensión dos tsunamis ou a rotación da Terra. E foi clave no desenvolvemento dun novo método para medir mediante sinais acústicos cambios a longo prazo na temperatura do océano asociados co quecemento global, unha das súas grandes inquietudes ata hoxe. Pero que ten solución, cre. A pesar da magnitude da ameaza. A pesar dos negacionistas. A pesar dos Trump do mundo.

Tamén ao comezo da II Guerra Mundial, lembra, “a xente dicía que era inútil actuar contra Alemaña”. E os nazis acabaron vencidos. O conflito bélico deixoulle outro gran ensino: “Vi de primeira man a transformación tras o ataque a Pearl Harbor, cando todo o mundo únese para traballar nun problema. E creo que o cambio climático non é máis difícil que o comezo da II Guerra Mundial”. Pero hai tempo aínda para actuar? “Creo que si”, contesta. Ao fin e ao cabo, a pesar de todo o visto e vivido, declárase un optimista cheo aínda de curiosidade por facer cousas e ver como se transforma o mundo.  “Se só teño cen anos!”, di.